Rekonstruksi Fonologi Bahasa Melayu Induk

Rekonstruksi Fonologi Bahasa Melayu Induk merupakan sebuah percubaan untuk menentukan aspek-aspek fonologi penting yang dijangka wujud dalam bahasa Melayu induk, khususnya perbendaharaan vokal dan konsonan dalam kata dan suku kata. Penemuan yang penting daripada rekonstruksi ini membuktikan wujudnya sistem bunyi bahasa Melayu induk yang mengandungi enam vokal, sembilan belas konsonan, dan tiga diftong yang sama dengan bunyi-bunyi yang terdapat dalam bahasa Melayu moden kini. Selain itu, dibuktikan bahawa Bahasa Melayu induk tidak mempunyai rangkap vokal.

Kajian fonologi Melayu secara diakronik ini menunjukkan bahawa perubahan fonologi banyak berlaku dalam kawasan dialek Kedah, Kelantan dan Terengganu berbanding dengan kawasan dialek Johor yang lebih banyak mempertahankan fonologi bahasa Melayu induk. Gejala ini timbul disebabkan kawasan dialek Kedah, Kelantan dan Terengganu merupakan pusat budaya dan terbuka kepada pengaruh luar, di samping merupakan laluan antarabangsa, lama sebelum terbukanya kawasan di sebelah Selatan Semenanjung Malaysia.

Penemuan yang penting dari rekonstruksi ini ialah dalam bahasa Melayu induk terdapat enam vokal yang berkira-kira sama dengan vokal-vokal yang ada dalam dialek Johor dan dialekdialek di sekitarnya, dan sembilan belas konsonan yang juga terdapat dalam kebanyakan dialek-dialek Melayu. Juga didapati bahawa terdapat tiga diftong dalam bahasa Melayu induk. Satu hal yang juga menarik sebagai hasil dari rekonstruksi ini ialah dalam bahasa Melayu induk tidak terdapat rangkap vokal. Apa yang kita saksikan sebagai rangkap vokal dalam bahasa Melayu sekarang ini adalah turunan dari urutan VKV (V = vokal, K = konsonan) yang dalam peredaran masa mengalami penghilangan pada unsur konsonannya.

Kajian fonologi Melayu secara diakronik ini menunjukkan bahawa perubahan fonologi paling banyak berlaku dalam kawasankawasan dialek di bahagian utara Semenanjung Malaysia, di sebelah barat dan juga timur, yakni kawasan-kawasan dialek Kedah, Kelantan dan Terengganu. Jika kita menerima teori dalam ilmu Linguistik Bandingan Sejarawi yang menyatakan bahawa kawasan yang paling banyak perubahan bahasanya itu adalah juga kawasan yang merupakan kawasan pusat dalam perkembangan sosiobudaya masyarakat bahasa yang berkenaan, maka perubahanperubahan fonologi yang begitu banyak berlaku dalam dialekdialek berkenaan berlaku dalam zaman kawasan-kawasannya merupakan pusat-pusat budaya. Dari sejarah, kita dimaklumkan bahawa kawasan-kawasan tersebut sudah pun dikenal sebagai pusat-pusat budaya dan “terbuka” kepada pengaruh luar, atau juga merupakan laluan antara budaya, lama sebelum terbukanya kawasan-kawasan di sebelah selatan Semenanjung Malaysia.

Faktor di atas itu juga menerangkan mengapa dialekdialek kawasan selatan, khususnya dialek Johor, lebih banyak mempertahankan fonologi bahasa Melayu induk. Tegasnya, apabila dialek-dialek di kawasan utara pesat mengalami perubahan fonologinya, dialek Johor tidak mengalami perubahan dari aspek tersebut. Dalam perkataan lain, terdapat lebih banyak kestabilan dalam dialek Johor pada peringkat masa yang sama.

Kajian ini tidak mencuba menerangkan secara empiris mengapa perubahan-perubahan fonologi berlaku dalam penurunan dari bahasa induk kepada dialek-dialek Melayu, kerana sememangnya tidak ada bukti empiris untuk matlamat yang seperti itu. Dengan beranalogi kepada perubahan-perubahan yang berlaku pada zaman kita, maka kita dapat menduga bahawa perubahan-perubahan itu berlaku disebabkan faktor-faktor sosial dan juga faktor-faktor gaya. Contoh yang nyata ialah perubahan fonologi yang “dipandu” melalui sebutan baku sekarang ini. Barangkali dalam zaman dahulu, tidak ada panduan yang seperti ini, tetapi penutur-penutur bertindak menurut model-model yang ada dalam masyarakat, dan model-model itu terdiri dari orang-orang yang berwibawa, misalnya pemimpin mereka pada peringkat mana pun juga.

Satu hal yang dapat dilihat oleh pembaca buku ini ialah rekonstruksi fonologi bahasa Melayu induk menghasilkan banyak persamaan dengan fonologi yang tergambar dalam sistem ejaan yang ada sekarang ini. Hal ini tidak menghairankan kerana sistem ejaan tersebut sebenarnya digubal atas prinsip-prinsip rekonstruksi.