Falsafah Kebangsaan Melayu: Ta' Melayu Hilang di Dunia

Falsafah Kebangsaan Melayu: Ta’ Melayu Hilang di Dunia merupakan sebuah tulisan Dr. Burhanuddin al-Helmy terbitkan pada tahun 1945, yang menjelaskan polemik jalur pemikiran dalam perjuangan kemerdekaan khususnya berkaitan Islam dan semangat kebangsaan Melayu. Buku ini penting dalam sejarah intelektual bangsa kerana ia merupakan antara yang terawal mengangkat wacana tentang faham kebangsaan Melayu dan Islam. Ia menjadi lebih penting dan bermakna kerana garapan Burhanuddin tentang faham kebangsaan Melayu secara langsung dikaitkan dengan tuntutan Islam dan perjuangan kemerdekaan negara. Karya ini hadir kepada khalayak pembaca saat terdapatnya dalam kalangan masyarakat yang keliru dan kabur fahamannya tentang persoalan ini lebih-lebih lagi dengan berkembangnya faham nasionalisme sekular yang menyulam gerakan pembebasan atau menuntut kemerdekaan. Sementara simpang siur pemikiran yang memicu pelbagai kelompok yang memperjuangkan kemerdekaan, terdapat polemik yang tajam antara Islam yang merupakan pegangan orang Melayu sebagai penduduk majoriti dengan sekelompok pejuang kemerdekaan juga yang menjadikan nasionalisme sebagai landasan yang akarnya adalah dari pengalaman Barat.

Menelaah karya Burhanuddin seolah-olah kita sedang mengikuti sebuah kuliah panjang tentang pelbagai perkara berkaitan Islam dan faham kebangsaan Melayu. Sepintas lalu, dengan merujuk polemik yang berlaku pada waktu itu kelihatannya Islam dan faham kebangsaan Melayu sukar untuk diharmonikan. Hal ini juga ada kaitan dengan pertentangan politik kepartaian pada waktu itu iaitu antara parti yang berasaskan Islam dan parti politik berasaskan kebangsaan/kaum. Persoalannya adakah Islam secara total menolak faham asabiyyah? Apakah dan bagaimanakah huraian kepada pertentangan ini? Persoalan-persoalan ini menerbitkan perasaan ingin tahu dengan lebih mendalam perihal kupasan tentang asabiyyah itu. Semakin luas pembacaan, semakin banyaklah perbahasan yang ditemui berkaitan dengan konsep dan pemahaman tentang asabiyyah.

Bagi Burhanuddin, asabiyyah adalah sifat positif dan selari dengan ajaran Islam selagi mana ia digunakan untuk menegakkan syariat Allah. Sifat ini menjadi jelek apabila ia dizahirkan sebagai taksub perkauman seperti yang di amalkan oleh masyarakat jahiliyah. Politik Islam adalah untuk melahirkan insan yang berakhlak mulia seperti sabar, pemurah, toleransi dan Jain-lain akhlak yang baik. Beliau melihat kepentingan toleransi dalam mengekalkan kestabilan dalam masyarakat dan mencadangkan kerjasama antara kaum. Beliau memetik ungkapan yang masyhur “cinta negara adalah sebahagian daripada iman” (hubb al-watan mina-‘l-iman) untuk menyokong konsep nasionalismenya. Terdapat empat elemen yang membentuk konsep ini, iaitu akidah, jasmani, bangsa dan tanah air. Keempat-empat unsur ini terletak dalam satu badan fizikal dan tidak boleh dipisahkan. Oleh itu, secara tabii seseorang itu mempunyai perasaan cinta dan sayang yang kuat terhadap akidah, bangsa dan tanah airnya. Namun, syaratnya ialah perasaan ini mesti dibangunkan mengikut prinsip keadilan (al-‘adalah) dan kesaksamaan.