Tun Sir Henry Lee Hau Shik: Ahli Perniagaan dan Tokoh Politik

Tun Sir Henry Lee Hau Shik: Ahli Tokoh Perniagaan dan Tokoh Politik merupakan sebuah biografi sejarah H.S. Lee yang merangkumi kehidupan politik dan perniagaannya merentasi tiga generasi. Lee Hau Shik (李孝式) atau lebih dikenali sebagai H.S. Lee atau Henry Lee merupakan satu-satunya orang Cina di Malaysia yang mendapat gelaran ‘Kolonel’ daripada kerajaan China di bawah parti Kuomintang, anugerah ‘Sir’ oleh kerajaan British dan ‘Tun’ oleh kerajaan Malaysia. Anugerah ‘Sir’ dan ‘Tun’ masing-masing merupakan pengiktirafan yang tertinggi British dan Malaysia atas sumbangan yang diberikan.

Beberapa industri yang terkenal yang kita lihat hari ini di Malaysia adalah milikan keluarga Lee suatu masa dahulu. Ini termasuk ‘Kam Lun Tai’ (錦綸泰) jenama kuih bulan yang terkenal, surat khabar China Press (中国报), dan nama Cina bagi RHB bank iaitu Xing Ye Yinhang (兴业银行) masih kekal digunakan sehingga kini selepas D&C Bank yang ditubuhkan oleh Lee, diambil alih oleh Rashid Hussain pada tahun 1997. Lee juga aktif dalam politik Tanah Melayu dengan melibatkan diri dalam mengasaskan Malaysia Chinese Association (MCA) dan Parti Alliance, iaitu asas Barisan Nasional hari ini. Selain itu, Lee juga mewakili Tanah Melayu dalam rundingan kemerdekaan dengan British dan merupakan menteri kewangan yang pertama bagi Tanah Melayu yang merdeka. Sebagai penghijrah baru yang tiba di Tanah Melayu pada umur 24 tahun, pelantikan Lee untuk mengawal nadi ekonomi sesebuah negara yang baru dilahirkan adalah pengiktirafan kepada kewibawaannya.

Namun, selain daripada Jalan Tun H.S. Lee di pusat bandar Kuala Lumpur, nama H.S. Lee hampir dipadamkan daripada memori rakyat Malaysia, bahkan di dalam penulisan akademik dan media massa popular hari ini atau naratif rasmi MCA di mana Lee adalah sebahagian daripada kisah sama ada secara positif atau negatif, jika dibandingkan dengan tokoh Cina yang sezaman dengan beliau seperti Tan Kah Kee dan Tan Cheng Lock. Mengapakah H.S. Lee yang memainkan peranan penting dalam sejarah Malaysia dipinggirkan?

Dengan itu buku ini cuba menjawab bersoalan tersebut dengan mengkaji riwayat H.S. Lee sebagai seorang ahl; perniagaan dan tokoh politik dalam bentuk biografi. Kisah Lee mencakup; pelbagai lapis kerana beliau bukan hanya seorang pemimpin kumpulan dialek beliau, tetapi juga adalah pemimpin masyarakat dan negara. Pada masa yang sama beliau juga adalah pelombong timah, pemilik bank, pemilik surat khabar dan menteri kerajaan. Tidak ramai orang Cina di Malaysia yang sezaman dengan Lee mempunyai corak kehidupan yang beraneka dan pengalaman seluas beliau. Oleh itu kajian biografi terhadap Lee membolehkan riwayat hidup Lee dan zaman yang beliau lalui dihayati dengan lebih menyeluruh.

Pada masa yang sama buku ini juga merupakan satu kajian sejarah perniagaan dalam kajian perniagaan keluarga (business history in family business studies) yang merentasi tiga generasi, iaitu kira-kira 100 tahun. Bermula dari Kam Lun Tai sebuah syarikat perdagangan sutera yang ditubuhkan pada 1890-an, ia berkembang menjadi sebuah syarikat transnasional yang terlibat dalam siri perniagaan yang berkaitan dengan pengeksportan buruh termasuk menyediakan penginapan, kiriman wang dan pertukaran asing selain melibatkan diri dalam perlombongan bijih timah dan bahan galian yang lain di China dan Tanah Melayu. Kemuncaknya adalah penubuhan D&C bank yang pada suatu ketika adalah bank yang kelima besar di Malaysia.

Berbeza dengan kisah ‘rags to riches‘ yang biasa kita dengar tentang migran baru yang miskin berjaya mengumpul kekayaan di negara barunya lalu melabur semula di kampung halaman di China, iaitu yi jin huan xiang (衣锦还乡); keluarga Lee yang agak kaya di China pula mengembangkan perniagaan keluarganya ke Tanah Melayu lalu memperbadankannya di negara bermastautin. Maka kajian terhadap perniagaan keluarga Lee membantu dalam kajian migrasi jenis kelas kaya yang jarang diberi perhatian.

Akhirnya buku ini juga meninjau sifat kepimpinan H.S. Lee. Daripada migran kepada pemimpin nasionalis, jenis kepimpinan yang digambarkan oleh Lee adalah penting untuk meninjau sifat kepimpinan orang Cina seberang laut. Pada peringkat awal, sebagai penghijrah baru, Lee menaruhkan kesetiaannya pada negara asal, iaitu China; tetapi selepas melalui Perang Dunia Kedua, ketaatannya telah beralih ke Tanah Melayu, negara yang Lee bermastautin. Perubahan ini adalah berbeza dengan Tan Kah Kee yang juga adalah penghijrah baru tetapi memilih untuk pulang ke negara asal dan Tan Cheng Lock yang berlatar belakang peranakan dan tidak pernah mengaitkan dirinya dengan negara China. Maka kajian ini dapat membantu kita memahami sifat dan jenis kepimpinan yang berbeza dalam masyarakat Cina di Tanah Melayu.